10. Sınıf Türk Edebiyatı İslami Dönem İlk Dil ve Edebiyat Ürünleri Testi Çöz – Test Çöz

Aşağıdakilerden hangisi Türklerin İslamiyet’i kabul etmesiyle görülen bir kültürel değişim değildir?

(I) İslami Dönem Türk Edebiyatının ilk eserlerinden olan Kutadgu Bilig’de dil ve konu bakımından Arapça ve Farsça’nın etkileri görülür ancak bu etki, daha sonraki yıllarda yazılmış olan eserlerle karşılaştırılırsa daha azdır. (II) Toplamda 6645 beyitten oluşan eserin nazım şekli mesnevidir. (III) Eserde aruz vezni kullanılmakla beraber pek çok mısra 6+5 duraklı hece kalıbına da uymaktadır. (IV) Ana teması “ideal insan”ı tanımlamak olan eserde asıl hikâyeye geçmeden önce tevhid, bahariye ve hükümdar övgüsü gibi içerikler yer almaktadır. (V) Tamamı beyitler hâlinde yazılan eserde görüş ve fikirler kuvvetlendirilmek için atasözlerine başvurulmuştur.

Kutadgu Bilig’in yapı özellikleriyle ilgili yukarıda numaralanmış bilgilerden hangisinde yanlışlık yapılmıştır?

Ben Buhara’nın sözüne inanılır imamlarından birinden ve Nişaburlu başka bir imamdan kesinlikle duydum. Her ikisi de senetleriyle bildiriyordu ki, Hz. Peygamber kıyamet belirtilerinden, karışıklıklarından ve Oğuz Türklerinden söz ederken ‘Türk dilini öğreniniz, çünkü onların egemenlikleri uzun sürecektir.’ buyurmuşlardır. Bu söz doğru ise, sorgusu o ikisi üzerine olsun, onu öğrenmek vacip olur, eğer bu sözün aslı yoksa akıl da bu dili zaten öğrenmeyi emreder.

Kaşgarlı Mahmut yukarıdaki sözlerle eserinin hangi yönünü ortaya koymaktadır?

                  I

Yay yarupan ergüzi

Aktı akın munduzı

Togdı yoruk yulduzı

Tınla sözüm külgüsüz

(Bahar geldi. Kar suları seller gibi aktı. Tan yıldızı doğdu. Sözümü gülmeden dinle.)

                  II

Bu kudret idisi ulug bir bayat

Ölüglerni tirgüzmek asan anga

(Bu kudret sahibi Tanrı ulu ve birdir. Ölüleri diriltmek ona kolaydır.)

Numaralan şiir parçaları karşılaştırıldığında aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

I. Arap tarihçileri Karahanlı Devleti’nden “El-Hakâniye” diye bahsetmişlerdir.

II. Devletin asıl kurucularının veya devleti yöneten hanedanın Karluk Türkleri olduğu bilinmektedir.

III. İlk Müslüman Türk Devleti olması itibarıyla Karahanlı Devleti’nin Türk tarihinde özel bir yere sahiptir.

IV. Bilinen ilk Türk-İslam eseri Atabetül Hakayık, bir Karahanlı Dönemi ürünüdür.

V. Kaşgarlı Mahmut tarafından Karahanlı Türkçesi ile yazılmış Divanü Lügati’t-Türk, Türkçe’nin bilinen ilk sözlüğü kabul edilmektedir.

Numaralanmış cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

Ata emgeki bolsa oglı öze

Ol oglı bilir ötrü kılk yang tüze

(Baba oğlunun yetişmesi için emek sarf ederse oğlu o terbiye ile iyi yetişebilir.)

Yava ıdma boşlag yıga tut kısa

Yıga tutsa oglan bulur kut basa

(Serbest ve başıboş bırakma, sıkı tut. Çocuk sıkı bir terbiyeden geçerse bahtiyar olur.)

I. Didaktik bir anlatımı vardır.

II. Her birim kendi içinde kafiyelidir.

III. Sözcük ve ses tekrarları ahengi kuvvetlendirmiştir.

IV. Aruzun Feûlün feûlün feûlün feûl vezniyle yazılmıştır.

V. Nazım şekli koşmadır.

Kutadgu Bilig’den alınan parçalardan hareketle aşağıdakilerden hangisi söylenenemez?

---- ile yazılmış eserler Kutadgu Bilig, Divanü Lügati’tTürk ve Atabetü’l-Hakayık gibi eserler İslami Dönem Türk Edebiyatı’nın bilinen ilk ürünleri olup daha çok öğretici bir dil ve anlatıma sahiptirler.

Parçada geçen boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

Yusuf Has Hacip’e göre insan, kötü vasıflarından arınmış, iyi huylarla bezenmiş; takva sahibi iyi bir mümin; ilim ve hüner sahibi, adil, doğru, ağır başlı ve alçak gönüllü olmalıdır. İnsanlara karşı insaflı ve merhametli davranmalı, anane ve görgü kurallarına uygun hareket etmelidir.

Bu parçadan hareketle Yusuf Has Hacip’in Kutadgu Bilig’i hangi amaçla yazdığı söylenebilir?

I. Aruz vezninin kullanıldığı ilk eserdir.

II. Türkçenin bilinen ilk sözlüğüdür.

III. Gramer kitabı ve ağızlar sözlüğü özelliklerini taşır.

IV. İslami Dönem Türk edebiyatının ilk yazılı eseridir.

V. Ansiklopedik bir eserdir.

Divanü Lügati’t-Türk’le ilgili numaralanmış cümlelerin hangilerinde bilgi yanlışı vardır?

Edibnin yiri atı yüknek erür

Safalıg aceb yir könüller yarur

(Edib’in yerinin adı Yüknek’tir; safâlı, güzel yer, parlar gönüller.)

Atası adı Mahmûd-ı Yükneki

Edib Mahmûd oglı yok ol hiç şeki

(Babası adı Mahmûd-ı Yüknekî, Edib Mahmud oğlu, yok hiç şüphesi.)

Tamamı erür Kaşgarî til bile

Ayıtmış edib rikkat-i dil bile

(Tamamı Kaşgar diliyle söylemiş Edib ince bir gönülle.)

Eger bilse Kaşgar tilin her kişi

Bilir ol edibnin ne kim aymışı

(Eğer bilse Kaşgar dilini insan, bilir Edib’in dediğini o zaman.)

Atabetü’l-Hakayık’tan alınan bu parçadan hareketle eserle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?